< Προηγούμενη

 

 

 

Μπένζαμιν Φράνκλιν
(17 Ιανουαρίου 1706 – 17 Απριλίου 1790)
300 χρόνια από τη γέννησή του
 

Πατήστε εδώ για μία χρονολογική παρουσίαση της βιογραφίας του σε συνδυασμό με την Ελευθεροτεκτονική του δραστηριότητα

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος (όπως έχουμε συνηθίσει να τον αποκαλούμε ελληνικά) γεννήθηκε στη Βοστώνη της Μασσαχουσέττης στις 17 Ιανουαρίου του 1706 και πέθανε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια. Ήταν γιος του Τζοζάια Φράνκλιν, ο οποίος ήταν κηροποιός και σαπωνοπώλης. Παρ’ όλο που παρακολούθησε ελάχιστα τα μαθήματα του τοπικού λυκείου, ήταν ευρέως αυτοδίδακτος, δείχνοντας τέτοια αγάπη για τα βιβλία που μαθήτευσε στο μεγαλύτερο αδελφό του Τζέιμς, ο οποίος είχε μία μικρή επιχείρηση τυπογραφείου. Οι διαφωνίες με τον Τζέιμς σύντομα οδήγησαν τον Μπένζαμιν να εγκαταλείψει τη Βοστώνη και να αναζητήσει την τύχη του στη Φιλαδέλφεια. Η υπόλοιπη ιστορία – το πώς από φυγάς μαθητευόμενος έγινε τυπογράφος, εκδότης, αρχισυντάκτης εφημερίδας και ιδιοκτήτης, στρατιώτης, διευθυντής ταχυδρομείου, επιστήμονας, εφευρέτης, πολιτικός και διπλωμάτης – είναι αρκετά γνωστή σε κάθε μελετητή της Αμερικάνικης ιστορίας. Για μία λεπτομερειακή αφήγηση, αναζητήστε την ίδια, την πλέον διάσημη «Αυτοβιογραφία» (Autobiography) του Φραγκλίνου ή την κλασική του βιογραφία από τον Carl van Doren.

Ως νεαρός άνδρας, ο Φραγκλίνος είχε ένα έντονο ενδιαφέρον για ερωτήματα περί της θρησκείας και της μεταφυσικής. Κάποιες από τις πιο τολμηρές του υποθετικές σκέψεις περιλαμβάνονται στο έργο του «Πραγματεία επί της Ελευθερίας και της Αναγκαιότητος, της Ευχαρίστησης και της Οδύνης» (Dissertation on Liberty and Necessity, Pleasure and Pain), γραμμένο σε απάντηση του έργου του Γουόλλαστον «Σκιαγράφηση της Θρησκείας της Φύσης» (Wollaston - Religion of Nature Delineated). Με την προϋπόθεση της ύπαρξης ενός παντογνώστη, παντοδύναμου και πανάγαθου Θεού συνεπάγεται, όπως συμπεραίνει ο Φραγκλίνος, ότι όλα όσα συμβαίνουν, συμβαίνουν με τη δική Του συναίνεση. Ό,τι εμείς οι άνθρωποι αποκαλούμε «κακό» δεν ανταποκρίνεται σε αυτό, όσον αφορά στην τάξη του σύμπαντος κόσμου. Ο Θεός έχει δώσει διάφορες δυνάμεις στα δημιουργήματά Του, γνωρίζει πώς θα χρησιμοποιήσουν αυτές τις δυνάμεις και πρέπει να επικροτήσει τα απότοκα αποτελέσματα. Η κλοπή και ο φόνος (κατά το παράδειγμα του Γουόλλαστον) είναι κατά συνέπεια, εξίσου «φυσικά» όσο και τα αντίθετά τους. Ο Φραγκλίνος συνεχίζει περιγράφοντας μία απόλυτα αιτιοκρατική ψυχολογία, καθώς υποστηρίζει ότι η ύπαρξη μιας αληθινής (μη αιτιώδους) ελεύθερης βουλήσεως θα συνεπαγόταν ατέλειες στον σχεδιασμό του Θεού. Τα ανθρώπινα όντα, εξηγεί (ακολουθώντας τον Λοκ), παρακινούνται από την επιθυμία να απολυτρωθούν από κάθε μορφής δυσχέρεια, όπου ευχαρίστηση είναι απλά η αίσθηση ανακούφισης την οποία απολαμβάνουμε όταν απαλλασσόμαστε από οτιδήποτε μας δυσκολεύει. Όσον αφορά στην ανιδιοτελή (ανυστερόβουλη) δράση, είναι απλά αδύνατη. Η «Πραγματεία» τελειώνει με κάποιες άκρως αιρετικές σκέψεις (πάλι εμπνευσμένες από τον Λοκ) σχετικά με την ψυχή και την ταυτότητα της προσωπικότητας.

Κατά τα ύστερα χρόνια της ζωής του, ο Φραγκλίνος απέρριψε την «Πραγματεία» των νεανικών του χρόνων (από την οποία μόνον εκατό αντίγραφα είχαν τυπωθεί), ως ένα από τα «παροράματα» της νεότητός του. Στην πραγματικότητα, αυτο-ανακηρύχθηκε «αηδιασμένος» με τις αβεβαιότητες της μεταφυσικής εν γένει και αφιέρωσε τις δυνάμεις του αποκλειστικά και μόνο σε πρακτικά ζητήματα. Καίτοι μεγαλωμένος με τις Καλβινιστικές παραδόσεις του Πουριτανισμού της Νέας Αγγλίας, έβρισκε πολλά από τα δόγματα της Εκκλησίας του ακατανόητα ή απίστευτα. Στην «Αυτοβιογραφία» του εξηγεί ότι είχε στραφεί προς το φιλοσοφικό θεϊσμό διαβάζοντας τις επικρίσεις εναντίον του από τους Ομιλητές του Μπόιλ, «αφού τα επιχειρήματα των θεϊστών τα οποία παρέθεταν για να τα ανατρέψουν, μου φαίνονταν κατά πολύ ισχυρότερα από τις αντικρούσεις» (σ. 114). Τα γραπτά θεϊστών όπως ο Σάφτσμπουρι και ο Κόλλινς επίσης αδιαμφισβήτητα έπαιξαν ρόλο στον προσηλυτισμό του από το θεϊσμό. Έκτοτε δεν συμμετείχε σε καμμία ομάδα (αν εξαιρέσουμε τους Ελευθεροτέκτονες) και εκτιμούσε την αξία οποιασδήποτε δοξασίας ή δόγματος αποκλειστικά και μόνον ως προς το ηθικό τους περιεχόμενο. Αυτό το οποίο ο Θεός ζητά από μας, επιμένει, είναι να επιδεικνύουμε καλοσύνη προς τους συνανθρώπους μας. Διαγράφοντας τα περισσότερα από τα επίμαχα θέματα της Χριστιανικής πίστης, ελάττωσε τις αρχές της πίστεώς του στο μικρότερο δυνατό αριθμό, «την ύπαρξη του ενός Θεού, τη Δημιουργία, τη Θεία Πρόνοια, την αθανασία, και την ανταμοιβή και τιμωρία σε μία μετά θάνατον ζωή». Παρότι συχνά δεχόταν επιθέσεις ως άπιστος και τελείως άθεος, φαίνεται να μην υπάρχει λόγος να αρνηθούμε ότι η θεϊστική ιδεολογία του ήταν ειλικρινής.

Η ηθική φιλοσοφία του Φραγκλίνου, όπως διδάσκεται μέσα από τις σελίδες του δημοφιλούς ημερολογίου του «Φτωχού Ριχάρδου» (Poor Richard), είναι ένα είδος αυτής της παγκόσμιας εκδοχής Πουριτανισμού. Η παραδοσιακή έμφαση στην σκληρή εργασία, στη φειδώ, στην εγκράτεια και την αυτοπεποίθηση βρίσκονται όλα εκεί, αλλά το βάρος της επιχειρηματολογίας του Φραγκλίνου πέφτει πάντα στο να γίνει αντιληπτό ότι οι ηθικές αρετές τις οποίες υποδεικνύει, αφορούν στην πραγματικότητα στις δικές μας καλύτερες εγκόσμιες ασχολίες. Ο μόρτης κι ο μέθυσος έχουν απλά αποτύχει να λογαριάσουν ορθά, έχουν σφάλλει στην χρήση – ή καλύτερα, έχουν κάνει κατάχρηση – των «λογισμών» της πρόνοιας. Όταν ο Φραγκλίνος έθεσε τον εαυτό του, ως νέο άνθρωπο, υπέρ του σκοπού της αναζήτησης της επίτευξης της ηθικής τελειότητας, δεν εννοεί παρά ότι υπάρχουν προσόντα του χαρακτήρα του τα οποία θα ήταν χρήσιμο να αναπτύξει. Το τελικό ηθικό σύστημα είναι διαβόητα ήπιο, ιδιαιτέρως όσον αφορά στο σεξ. Οι Πουριτανοί πρόγονοί του και συμπατριώτες του μόλις και μετά βίας θα επιδοκίμαζαν μία ρήση όπως την ακόλουθη: «Σπάνια χρήση της γενετήσιας πράξης παρά μόνον για λόγους Υγείας ή για δημιουργία Απογόνων» («Αυτοβιογραφία», σ. 150).

Σε πολλά σημεία, η ηθική του Φραγκλίνου είναι απλά μία πρώιμη εκδοχή του ωφελιμισμού. Φυσικά, στην ώριμη ηλικία του, τον βρίσκουμε, ως συμπράττοντα συγγραφέα της Αμερικάνικης Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, να μιλά την γλώσσα των αυτονόητων και αναφαίρετων δικαιωμάτων, αλλά τέτοιες συλλήψεις δεν του προέκυψαν με κάποιο φυσικό τρόπο. Οποτεδήποτε θέλει να αιτιολογήσει ή να αποκηρύξει ένα δεδομένο τρόπο δράσης, φυσιολογικά σκέπτεται τις ευεργετικές ή επιζήμιες συνέπειές του. Αυτό το σκεπτικό διαπνέει τόσο τα μεγάλα πολιτικά ζητήματα, όσο και τα ζητήματα προσωπικής συμπεριφοράς. Αφού ένας καλοσυνάτος και φιλάνθρωπος Θεός μπορεί μόνον να θέλει ό,τι είναι για το καλό μας, μία ηθική βασισμένη στη θεολογία πρέπει να καταρρέει σε μία αντίστοιχη ωφελιμιστική.

Η επιστημονική εργασία του Φραγκλίνου, όπως έχει καταδείξει ο I.B. Cohen, ανήκει σταθερά στην παράδοση του «πειραματικού Νευτωνισμού», στην παράδοση δηλαδή που προβάλλεται από το έργο του Νεύτωνα «Opticks» περισσότερο, παρά από το «Principia». (Πολύ λίγοι από τους επιστήμονες του 18ου αιώνα είχαν την ταυτόχρονη πλήρη γνώση του Newton στη μαθηματικώς αποδεδειγμένη και την πειραματικώς αποδεδειγμένη φυσική). Έτσι, έργα ανθρώπων όπως ο Boerhaave, ο Gravesande, ο Hales και ο Desaguliers εμφανίζονταν περίοπτα στα νεανικά του αναγνώσματα. Στο τέλος του έργου του «Opticks», ο Νιούτον στην ουσία είχε προτείνει μία σειρά από ερωτήματα («Queries»), ένα σύνολο προτάσεων για περαιτέρω πειραματική έρευνα σε τομείς όπως ο ηλεκτρισμός, ο μαγνητισμός, η θερμότητα, το φως, η συνοχή, η τριχοειδής ιδιότητα, η χημεία κλπ. Ο Νιούτον ακόμη υποδεικνύει, στο «General Scholium» σε συνάρτηση με το «Principia», ότι κάποια από αυτά τα φαινόμενα μπορεί να οφείλονται σε ένα «ηλεκτρικό και ελαστικό πνεύμα» κρυμμένο μέσα στους πόρους των χονδροειδών σωμάτων, το οποίο διεγείρεται με την τριβή. Αυτές οι υποδείξεις και οι υπαινιγμοί αποδείχθησαν γόνιμο έδαφος για τους εμπειριοκράτες του δεκάτου ογδόου αιώνα.

Μία άλλη διάσταση της επιστημονικής ενασχόλησης του Φραγκλίνου η οποία μπορεί να βαφτιστεί «Νευτώνεια» επίσης, είναι μία τάση την οποία κάποιοι μετέπειτα ιστορικοί ονόμασαν θετικιστική. Εντούτοις, στον Φραγκλίνο όπως και στο Νιούτον, ισοδυναμεί με κάτι περισσότερο από μία καθαρή διάκριση μεταξύ παρατηρήσιμων δεδομένων και ερμηνευτικών θεωριών. Συμβουλεύει, ότι είναι πιο σημαντικό, το να γνωρίζεις τους παρατηρήσιμους «νόμους» στο φαινομενικό πεδίο από το να αντιλαμβάνεσαι τις αιτίες τους, π. χ. να συλλαμβάνεις τις αιτίες για τις οποίες η φύση ακολουθεί τέτοιους νόμους. «Είναι πραγματικά χρήσιμο να γνωρίζει κάποιος ότι αν αφήσει ένα κινέζικο βάζο στον αέρα χωρίς να το κρατά, θα πέσει και θα σπάσει, αλλά το γιατί πέφτει και γιατί σπάει, είναι ζητήματα εικοτολογίας». «Έχουμε μία πραγματική επιθυμία να γνωρίσουμε αυτά τα αίτια, αλλά μπορούμε να περισώσουμε το κινέζικο βάζο μας και χωρίς αυτά» (Van Doren, σ. 158).

Η πιο σημαντική συνεισφορά του Φραγκλίνου στην επιστήμη περιλαμβάνεται σε μία σειρά επιστολών, τις οποίες έστειλε από τη Φιλαδέλφεια στον Πήτερ Κόλλινσον, επιστήμονα στο Λονδίνο, κατά τη διάρκεια μίας περιόδου από το 1747 έως το 1750. Σε αυτές τις επιστολές ο Φραγκλίνος συζητά μία σημαντική σειρά πειραμάτων ηλεκτρισμού και παρουσιάζει μία σύντομη περιγραφή μίας επαναστατικής νέας θεωρίας. Πριν τη δεκαετία του 1740, κρίσιμα φαινόμενα για έναν ερευνητή του ηλεκτρισμού ήταν η ηλεκτρική «έλξη» και «απώθηση» και οι περισσότερες θεωρίες στηρίζονταν σε ρεύματα επιδέξιων υγρών ή «ρευστών» για να αιτιολογήσουν τις παρατηρούμενες κινήσεις. Η πιο φιλόδοξη από αυτές τις θεωρίες περί ρευστών, αυτή του πατέρα Νολλέ, απαιτούσε την ύπαρξη ενός διπλού ρεύματος δυσδιάκριτης ύλης, μία «συρροή» και μία «εκροή», αντιστοίχως, προς και από το ηλεκτρισμένο σώμα. (Για περισσότερες πληροφορίες, αναζητήστε τη «Θεωρία των εκχυνομένων ρευστών του ηλεκτρισμού» – The Effluvial Theory of Electricity). Η ανακάλυψη της λουγουνδικής λαγήνου (του πρώτου ηλεκτροστατικού πυκνωτή) έφερε στο προσκήνιο μία νέα σειρά ηλεκτρικών φαινομένων (λ.χ. τους σπινθήρες) και έθεσε ζητήματα τα οποία αναπόφευκτα αποδείχθηκαν ανυπέρβλητα για την παλιά θεωρία των ρευστών. Εξ αρχής, η θεωρία του Φραγκλίνου είναι μία θεωρία περί της λουγουνδικής λαγήνου.

Η πρώτη προϋπόθεση της θεωρίας του Φραγκλίνου είναι η ύπαρξη ενός μόνου δυσδιάκριτου ρευστού σε όλη τη φύση, το οποίο είχε ποικίλες ονομασίες, όπως «ηλεκτρική φωτιά», «ηλεκτρική ύλη» και, τελικά, «ηλεκτρικό ρευστό» και το οποίο υπακούει σε ένα νόμο διατήρησης. Ένα πιθανό μοντέλο το οποίο υποδεικνύεται είναι η «στοιχειώδης φωτιά» του Boerhaave – σίγουρα οι δύο θεωρίες παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες. Ο Φραγκλίνος δεν ήταν ο πρώτος ο οποίος πρότεινε τη διατήρηση του ηλεκτρικού ρευστού (πρόγονος της σύγχρονής μας αρχής διατήρησης του ηλεκτρικού φορτίου), η αληθινή της πρωτοτυπία αποδίδεται αλλού. Τα σωματίδια αυτού του ηλεκτρικού ρευστού, κατά τον Φραγκλίνο, έλκονται από εκείνα της χονδροειδούς ή συνηθισμένης ύλης, η οποία έτσι συμπεριφέρεται σαν κάτι αντίστοιχο με «σφουγγάρι» ως προς το λεπτοφυές ρευστό, αλλά απωθούν το ένα το άλλο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κάθε σώμα έχει ένα φυσιολογικό επίπεδο εμποτισμού ως προς το ηλεκτρικό ρευστό – αγγίζοντας αυτό το επίπεδο, δε θα ασκεί πλέον δύναμη σε κάποιο διπλανό σωματίδιο του ρευστού. Τα ηλεκτρικά φαινόμενα παρατηρούνται όταν αυτή η ισορροπία διαταράσσεται, δηλαδή όταν, ως αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης, μία ποσότητα ηλεκτρικού ρευστού μεταφέρεται από ένα ουδέτερο σώμα σε κάποιο άλλο, αφήνοντας το αρχικό με λιγότερη από τη φυσιολογική ποσότητα που απαιτείται (αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο), και το επόμενο με περισσότερο (θετικό ηλεκτρικό φορτίο). Ο Φραγκλίνος προχώρησε, κάπως ατυχώς, να προσδιορίσει το θετικό ως «υαλώδη» ηλεκτρισμό και το αρνητικό ως «ρητινώδη» ηλεκτρισμό – ακόμη και σήμερα οι μαθητές στα σχολεία διαμαρτύρονται ότι το βέλος το οποίο σηματοδοτεί την κατεύθυνση του ρεύματος σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα, δείχνει στην πραγματικότητα προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη της ροής των ηλεκτρονίων!

Γύρω από τα σώματα τα οποία έχουν φορτιστεί θετικά, τα πρόσθετα σωματίδια του ηλεκτρικού ρευστού, εξ αιτίας της αμοιβαίας απώθησής τους, σχηματίζουν ένα είδος νέφους ή «ατμόσφαιρας». Αυτές οι ατμόσφαιρες κατά κάποιον τρόπο μεσολαβούν στις αμοιβαίες απωθήσεις μεταξύ θετικά φορτισμένων σωμάτων. Το πώς ακριβώς υποτίθεται ότι συμπεριφέρονται υπ’ αυτές τις συνθήκες, δεν είναι ξεκαθαρισμένο. Αν και η θεωρία του Φραγκλίνου προϋποθέτει δυνάμεις μικρής εμβέλειας να επενεργούν από απόσταση (ώστε να ερμηνευθεί η ελαστικότητα του ηλεκτρικού ρευστού) φαίνεται να μην ήταν ικανοποιημένος με την αποδοχή της δράσης από απόσταση μεταξύ οπτικώς παρατηρούμενων σωμάτων. Το πώς τα αρνητικώς φορτισμένα σώματα – τα οποία, σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, δεν σχηματίζουν ατμόσφαιρες – μπορούσαν επίσης να απωθούν το ένα το άλλο, ήταν αινιγματικό για τον Φραγκλίνο. Παραδέχθηκε το γεγονός, αλλά έπρεπε να περιμένει για την τροποποίηση της θεωρίας του ενός ρευστού από τον Aepinus και για τη θεωρία των δύο ρευστών του Symmer, για να του δοθεί η εξήγηση.

Απ’ την στιγμή κατά την οποία κάποιο ανθρώπινο τέχνασμα έχει δημιουργήσει μία ανισορροπία στην κατανομή του ηλεκτρικού ρευστού, η φύση θα πασχίσει να αποκαταστήσει την ισορροπία – π.χ. θα δημιουργηθεί κάποιας μορφής ηλεκτρική τάση. Ο Φραγκλίνος επιμένει ότι η λουγουνδική λάγηνος δεν περιέχει περισσότερο ηλεκτρικό ρευστό όταν φορτίζεται από όταν είναι αφόρτιστη, απλώς έχει αλλάξει η κατανομή του φορτίου. Αυτή η εξήγηση με τη σειρά της προϋποθέτει ότι το γυαλί της λαγήνου (του βάζου) είναι αδιαπέραστο από το ηλεκτρικό ρευστό – καίριο σημείο παρέκκλισης από προηγούμενες θεωρίες. Όμως αυτό έχει νόημα μόνον δεδομένης της σαφούς διάκρισης μεταξύ της μετάδοσης του ηλεκτρισμού και της επαγωγής: το επιπλέον ηλεκτρικό ρευστό στο θετικά φορτισμένο ανόδιο θα πρέπει να μη δύναται να διαρρεύσει απέναντι, στο αρνητικά φορτισμένο ανόδιο, αλλά θα πρέπει να ασκεί απωθητικές δυνάμεις εξωθώντας το ηλεκτρικό ρευστό μακριά από αυτό το ανόδιο. Ο Φραγκλίνος έφτασε πολύ κοντά στο να κατανοήσει πλήρως αυτό το σημείο, με τη βοήθεια κάποιων σημαντικών πειραμάτων του Τζον Κάντον.

Ο Φραγκλίνος παρατήρησε ότι η φόρτιση στο ηλεκτρικό ρευστό είναι ιδιαίτερα έντονη γύρω από αιχμηρά σημεία. Εάν κάποιος αναζητά έναν εύκολο τρόπο για να βγάλει σπινθήρες από ένα ηλεκτρισμένο σώμα, δεν έχει παρά να χρησιμοποιήσει μία βελόνα. Όμως, ο Φραγκλίνος είχε παρατηρήσει επίσης, ότι οι ηλεκτρικοί σπινθήρες εμφάνιζαν έναν αριθμό εντυπωσιακών ομοιοτήτων με το (από κάθε άποψη) μέγιστο φαινόμενο του κεραυνού. Το 1749, κατέγραψε έναν κατάλογο δέκα τέτοιων σημείων ομοιότητας (Priestley, σ. 209 – 210). Συνεπώς, εάν οι σπινθήρες έλκονται προς τα αιχμηρά σημεία, γιατί όχι και οι κεραυνοί; Έτσι, του γεννήθηκε η ιδέα για το κοντάρι του αλεξικέραυνου. Η πρώτη πειραματική επαλήθευση έγινε από τους Dalibard και Delor στο Marly, της Γαλλίας, το Μάιο του 1752. Ακολούθησαν πολλές αντίστοιχες επιβεβαιώσεις πολύ γρήγορα. Ο ηλεκτρισμός από απλό εργαστηριακό φαινόμενο είχε γίνει το μεγάλο παγκόσμιο γεγονός. Το αλεξικέραυνο έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής ως ένα ακόμη παράδειγμα του Βακωνιανού αξιώματος ότι η γνώση είναι δύναμη και ο Φραγκλίνος έγινε ιδιαίτερα προσφιλής ως νέος Προμηθέας, ο οποίος είχε κλέψει τη φωτιά από τους ουρανούς. Το 1753 τιμήθηκε με το Μετάλλιο Copley της Βασιλικής Εταιρείας. Το 1756 έγινε Εταίρος. Αργότερα, το 1773, αναγορεύθηκε σε ξένο εταίρο της Παρισινής Ακαδημίας Επιστημών.

Τα επιστημονικά ενδιαφέροντα του Φραγκλίνου κατά κανέναν τρόπο δεν περιορίζονταν στον ηλεκτρισμό. Ενδιαφερόταν επίσης και για τη μελέτη της θερμότητας, γράφοντας σημαντικές διατριβές για την απορρόφηση και μετάδοση της θερμότητας. Έδειχνε σαφή προτίμηση σε μία στοιχειώδη θεωρία περί της θερμότητας, σε αντίθεση με την αντίπαλη κινητική θεωρία – κατά την ορολογία διάκρισης του Schofield, είναι περισσότερο «υλιστής» παρά «μηχανοκράτης». Στην οπτική, ήταν ευθύς επικριτής της Νευτώνειας μοριακής θεωρίας του φωτός, υποστηρίζοντας ότι η αμελητέα ορμή των ακτίνων του φωτός και η κατά τα φαινόμενα σταθερή μάζα του ηλίου είναι ασύμβατα με τη μοριακή θεωρία. Άλλοι τομείς μακρόχρονης ενασχόλησης ήταν η μετεωρολογία και η ωκεανογραφία. Όμως αναμφίβολα, η φήμη του Φραγκλίνου ως επιστήμονα εδράζει σθεναρά επί της εργασίας του στον ηλεκτρισμό.

Ο Φραγκλίνος ήταν, πέρα από κάθε αμφισβήτηση, μία από τις μεγαλύτερες μορφές του Διαφωτισμού. Πραγματικά, είναι δύσκολο να τον φανταστούμε σε οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο. Ο μακροχρόνιος βίος του, η ευρύτητα των ενδιαφερόντων του και το μέγεθος του έργου του τον θέτουν σε μία σχεδόν μοναδική θέση στην σκέψη του δεκάτου-ογδόου αιώνα. Τον συναντούμε να εισαγάγει μία νέα προσέγγιση στην επιστήμη του ηλεκτρισμού, να έλκει κεραυνούς από τα ουράνια, να εφευρίσκει γυαλιά (διπλοεστιακά) και μουσικά όργανα (στο σύνδεσμο εδώ μπορείτε ν' ακούσετε τη γυάλινη αρμόνικα - glass harmonica - του Φραγκλίνου), να κηρύττει θρησκευτική ανοχή και κοσμική σοφία στους Αμερικανούς, επιχειρηματολογώντας για τα δικαιώματα του ανθρώπου σε μονάρχες και σημαίνοντες πολιτικούς, να συνδράμει τη γέννηση ενός νέου έθνους και να κάνει φίλους οπουδήποτε κι αν πήγαινε.

Zadok the priestess

Βιβλιογραφία

Andrew Pyle, Το Λεξικό των Βρετανών Φιλοσόφων του Δεκάτου-ογδόου Αιώνα, 2 τόμοι – Thoemmes Press, 1999

Οι Διατριβές του Benjamin Franklin, εκδ. L.W. Labaree και W.B. Willcox, 26+ τόμοι (New Haven, Connecticut, 1959-).

Τα Κείμενα του Benjamin Franklin, εκδ. Albert H. Smith, 10 τόμοι (New York, 1905-1907).

Πραγματεία επί της Ελευθερίας και της Αναγκαιότητος, της Ευχαρίστησης και της Οδύνης (1725).

Πειράματα και Παρατηρήσεις επί του Ηλεκτρισμού, εκδ. με μία Εισαγωγή από τον I. Bernard Cohen (Cambridge, Mass., 1941).

Autobiography (New Haven, Connecticut, and London, 1964).

Άλλα Σχετικά Έργα

Priestley, Joseph, Η Ιστορία και Παρούσα Κατάσταση του Ηλεκτρισμού, 3η έκδοση (1775), σ. 191-229.

Περαιτέρω Μελέτη

Clark, R.W., Benjamin Franklin: A Biography (New York, 1983).

Cohen, I. Bernard, Franklin and Newton (Philadelphia, 1956).

Benjamin Franklin’s Science (Cambridge, Mass., 1990).

Heilbron, J.L., Electricity in the 17th and 18th Centuries: A Study of Early Modern Physics (Berkeley and Los Angeles, California, 1979).

Home, R.W., «Franklin’s Electrical Atmospheres», British Journal of the History of Science, vol. 6 (1972-3), pp. 131-51.

The Effluvial Theory of Electricity (New York, 1981).

Home, R.W. and P.J. Connor (trans.), Aepinus’ Essay on the Theory of Electricity and Magnetism, με σχόλια (Princeton, New Jersey, 1979).

Schofield, Robert E., Mechanism and Materialism: British Natural Philosophy in an Age of Reason (Princeton, New Jersey, 1970).

Van Doren, Carl, Benjamin Franklin (London, 1939).

Wright, Esmond, Franklin of Philadelphia (Cambridge, Mass., 1986)

Aν θέλετε να παρακολουθήσετε την σχετική συζήτηση στην Αγορά μας, χρησιμοποιήστε το σύνδεσμο εδώ. (Για να δημοσιεύσετε σχόλιό σας, θα πρέπει να εγγραφείτε.)

 

< Προηγούμενη

Αρχική